بیماری وبای مرغی چیست؟

 بیماری وبای مرغی و راه های پیشگیری از آن را در این مقاله به آن می پردازیم. وبای مرغی یک بیماری مسری در پرندگان است که توسط نوعی باکتری گرم منفی میله ای و بسیار ریز به نام پاستورلا مولتوسیدا ایجاد می شود. این بیماری در دو نوع حاد و مزمن شیوع پیدا می کند، نوع حاد آن بسیار خطرناک است. شکل حاد پاستورلوز آنقدر قدرتمند است که می تواند در مدت 6 تا 12 ساعت از شروع عفونت باعث مرگ و تلفات در طیور شود. نوع مزمن آن بیشتر به شکل ورم مفاصل خود را نشان می دهد. جای خوشحالی است که معمولا نوع مزمن وبای مرغی در بین پرندگان اهلی شیوع پیدا می کند و امکان مداوا و درمان زودهنگام این بیماری وجود دارد.

از علامت های بیماری وبای مرغی می توان به اسهال آبکی مایل به سبز، افسردگی، بی حالی، ورم مفاصل و عفونت های موضعی که بیشتر در نواحی مانند پدهای کف پا، سینوس ها و … اشاره کرد.(در ادامه مقاله بیشتر در مورد علائم وبای طیور صحت می کنیم.) وبای مرغان بیشتر در هوای سرد و مرطوب و بخصوص در فصول پاییز و زمستان رخ می دهد. امکان ابتلا به این بیماری در گونه های بالغ شایع است و بیشتر در نوع نر (خروس ها) بروز می کند. وبای مرغان در همه پرندگان رخ می دهد اما پرندگان آبزی مانند غاز، اردک و قرقاول بیشتر در معرض این بیماری واگیردار قرار دارند. مرغ و خروس، بوقلمون، کبوتر و حتی بلدرچین هم می تواند توسط باکتری پاستورلا به این بیماری مبتلا شوند.

وقتی پرندگان دچار بیماري‌های واگیردار می‌شوند ممکن است تلفات زیادی برای پرورش دهنده ایجاد شود. در این صورت با کسب اطلاعات کافی درباره بیماری‌های واگیردار می توان از بروز بیماری جلوگیری کرد و یا در هنگام مواجه با آن عملکرد سریع می تواند مانع از گسترش تلفات شود. در ادامه این مقاله از مجله سلامت پایادارویه به بررسی علائم بیماری، راه های پیشگیری و البته درمان وبای مرغان می پردازیم. این مقاله برای راهنمایی شما نگارش شده است و تمامی داروهای معرفی شده می بایست با تجویز پزشک و تحت نظر متخصص استفاده شود.

وبای مرغی

هانطور که گفتیم وبای طیور بیماری است که می تواند پرندگان اهلی و وحشی از جمله مرغ‌ها را تحت تاثیر قرار ‌دهد. این بیماری به شکلی واگیردار در بین مرغ‌ها منتشر شده و در صورت غفلت، می‌تواند باعث تلفات سنگین شود. عامل بیماری، معمولا پرندگان ناقل یا پرندگانی هستند که از یک واگیری بیماری قبلی باقی مانده‌اند.

معمولا این دسته از پرنده‌ها، در مخاط دستگاه تنفس خود باکتری را حمل می‌کنند. به محض آن که پرنده‌های ناقل تحت استرس قرار می‌گیرند مقاومت بدن‌شان کاهش پیدا می‌کند. کاهش مقاومت بدن باعث می‌شود که باکتری بیماری‌زا شود. با بیماری‌زا شدن باکتری، پرنده بیمار شده و خود تبدیل به عاملی برای سرایت وبای طیور به سایر پرندگان سالم می‌شود. در اینجاست که ممکن است بیماری با تلفات بسیار سریع و شدید همراه باشد.

بهترین روش برای پیشگیری از این بیماری، آن است که همه پرندگان واکسینه و البته محیط را با ضدعفونی کننده طیور ، مخصوص مراکز پرورشی تمیز کنند.

علائم بیماری وبای مرغی

علائم بالینی بیماری وبای مرغان شامل موارد زیر است:

• اسهال و مرگ ناگهانی و تلفات شدید در مواردی که همه‌گیری شدید است.
• آسیب به ناحیه قلب، پریکاردیوم و کیسه‌های هوایی پرنده در بیماری وبای مرغی
• متمرکز شدن عفونت در قسمت ریش و ایجاد تورم و آماس در این ناحیه
• ایجاد لنگش و تورم مفصل در ناحیه پا و شلک گرفتن آبسه کف پایی در صورتی که باکتری در مفاصل پا متمرکز شود
• شکل گرفتن توده به رنگ متمایل به زرد در ناحیه ریش
• تورم یک طرفی یا دو طرفی صورت در حالتی که اکسودا در سینوس‌های زیرچشمی جمع شود
• ایجاد ترشحات آبکی در حفره‌های بینی که به مرور سفت‌تر شده و رنگ آن زرد می‌شود و در نهایت به شکل توده سفت و خشک درمی‌آید.
• بروز اشکال تنفسی در صورتی که مجاری هوایی توسط این جراحت‌ها پوشانده شود
• چرخش سر و گردن به یک سو در صورت بروز عفونت گوش میانی در هر دو گوش
• عقب کشیده شدن سر و گردن
• قرار گرفتن سر به سمت پایین بین دو پا
• درگیری اعصاب گوش گوش میانی و از دست رفتن تعادل پرنده (در صورت بروز عفونت گوش میانی)

این علائم می‌تواند بسته به شدت بیماری یا حاد و مزمن بودن آن متفاوت باشد. در هر صورت بهتر است با مشاهده هر کدام از این علائم در مرغ‌ها به سرعت به فکر درمان وبای طیور و پیشگیری از بیماری در سایر پرندگان افتاد.

نشانه‌های کلینیکی وبای مرغی

شکل حاد بیماری باعث مرگ حیوان می شود. بنابراین علائم بالینی بیشتر در پرندگانی دیده می شود که به نوع مزمن بیماری مبتلا شده اند. کاهش مصرف خوراک، مرگ ناگهانی در گله، افسردگی، بی حالی، تغییر رنگ سر، مشکلات تنفسی، لنگش ناشی از عفونت مفاصل و اسهال سبز و آبکی از بارزترین نشانه های کلینیکی این بیماری است.

این بیماری بیشتر در بین طیور بالغ و نیمه‌بالغ دیده می‌شود. در واقع اگر بخواهیم دقیق‌تر بگوییم بیماری وبای مرغی به ندرت در بین مرغ‌های کمتر از 4 ماه دیده می‌شود. در بررسی گزارش‌های مربوطه مشخص شده است که بیماری در جوجه‌های گوشتی بین سن 21-56 روز مشاهده شده است و اگر این جوجه‌ها دچار بیماری وبای مرغان شوند معمولا تلفات در بین آنها چیزی بین 15 تا 50 درصد خواهد بود.

هر چه سن مرغ‌ها بیشتر شود، میزان حساسیت مرغ در برابر بیماری وبای مرغی هم با افزایش همراه است. این بیماری دوره نهفته‌ای هم دارد که شامل 4-9 روز است. بیماری به سه شکل حاد و تحت حاد و مزمن در بین مرغ‌ها مشاهده شده است. در شکل حاد، بیماری به شکل عفونت خونی خود را نشان می‌دهد. در شکل مزمن به شکل موضعی این بیماری مشخص می‌شود.

داروی درمان وبای مرغی چیست؟

اگر این علائم را در پرندگان مشاهده کردید، در اولین فرصت باید به فکر درمان باشید. داروی درمان وبای مرغان آنتی بیوتیک هایی مانند سولفادیمتوکسین، انروفلوکساسین(اندرودم)، تتراسایکلین ها و پنی سیلین است. هرچند درمان این بیماری نیازمند مراقبت طولانی مدت است اما، با کاهش مرگ و میر طیور می تواند تلفات را کاهش داد. راه ساده تر برای درمان بیماری وبای مرغی معدوم سازی گونه های درگیر بیماری و به موازات آن ضدعفونی کامل محیط است.

باید به این نکته مهم توجه داشت که گرچه ممکن است در مورد شیوع بیماری، درمان وبای طیور انتشار این بیماری را متوقف کند، اما به شرطی این درمان کارساز است که به سرعت انجام شود. پس سرعت اقدام در درمان بیماری وبای طیور از عوامل مهمی است که باید به آن توجه کنید.

همچنین تحقیقات مختلف نشان داده است که استفاده از آنتی بیوتیک های محلول در آب از جمله موارد زیر اگر همراه با غذا یا آب مصرف شوند می‌تواند نتیجه‌بخش باشد.

• فسفومایسین کلسیم(فوزباک)
• سولفامتازین
• سولفاتوکسی

اگر شما بتوانید آنتی‌بیوتیک‌ها را از طریق آب آشامیدنی به خورد مرغ‌ها بدهید، در عرض 5 روز می‌توانید بیماری را در همان ابتدای امر کنترل کنید. بعد باید درمان را به مدت دو روز در هفته برای شش تا هشت هفته آینده همچنان ادامه دهید تا جلوی واگیری بیماری وبای طیور گرفته شود.

همچنین بررسی‌های مرغ‌داری‌های داخل ایران نشان داده است که با توجه به حساسیت‌ نسبت به آنتی‌بیوتیک‌های مختلف، بهتر است از ترکیبات تریمتوپریم و سولفادیازین، کلر آمفنکیل، فورادانتین و تا اندازه‌ای پنی سیلین و تتراسایکلین استفاده کنید. شما می‌توانید از این تجربه هم استفاده کنید. حال ببینیم چگونه می‌توانیم از وبا مرغی جلوگیری کنیم.

پیشگیری از بروز بیماری وبای مرغی

برای پیشگیری از بروز بیماری پاستورلوز بهتر است اقدامات زیر انجام شود:

رعایت اصول بهداشتی

در محیط نگهداری مرغ‌ها باید کلیه اصول بهداشتی رعایت شود. این مورد یکی از ابتدایی‌ترین کارهایی است که باید در هر مرغداری انجام شود. از آنجا که این بیماری باکتریایی است و عموما شیوع آن از طریق عامل واگیر سرعت پیدا می کند بهتر است محیط، سیستم آبرسانی و هر آنچه که در کاهش احتمال بروز بیماری نقش موثر دارد ضدعفونی و تمیز باشد. برای ضدعفونی واحدهای پرورشی می توانید علاوه بر دزوجرم میکروچوک از ضدعفونی کننده زیکس ویروکس استفاده کنید. از این ضدعفونی کننده می توانید برای پاکسازی هوا، محیط و سیستم آبرسانی در انواع سالن های پرورشی مورد استفاده کنید.

واکسیناسیون منظم مرغ‌ها

واکسیناسیون به شکلی جدی و منظم باید انجام شود تا جلوی بروز و شیوع بیماری وبای طیور گرفته شود. واکسیناسیون کمک شایانی به پیشگیری از بروز این بیماری دارد.

اداره صحیح مرغداری

از دیگر مسائلی که باعث می‌شود جلوی بروز و واگیری بیماری وبای مرغی گرفته شود، اداره صحیح مرغداری است. گله مرغ باید فقط از جوجه‌هایی به دست آید که از گله‌های کاملا سالم و شناخته شده آمده‌اند. این گله باید به صورت کامل از مرغ‌های دیگر جدا نگه داشته شود. هر گونه وسایلی اعم از جعبه‌های مرغ باید بعد از مصرف به خوبی و به صورت کامل تمیز شوند. پرنده‌های وحشی مانند سار به این نوع باکتری بسیار حساس هستند، این پرنده‌ها باید از گله مرغ دور نگه داشته شوند. در صورتی که بیماری بروز پیدا کرد باید کلیه مرغ‌های بیمار و تلف‌شده جمع‌آوری شوند. مرغ‌های بیمار باید از بین بروند و سپس همه این مرغ‌های کشته‌ شده سوزانده و در عمق زمین دفن شوند. همچنین موارد زیر باید به دقت رعایت شود:

• کاهش استرس در مرغ‌ها
• اطمینان از آلوده نشده منابع خوراک و آب
• نگهداری نکردن جوجه‌ها با مرغ‌های مسن
• استفاده از توری در دریچه‌های ورودی هوا
• استفاده از لباس و چکمه مخصوص و ضدعفونی شده
• تهویه مناسب محل نگهداری مرغ‌ها

کلیه این موارد اگر به خوبی و درستی رعایت شود، می‌تواند جلوی واگیری بیشتر و تلفات بیشتر مرغ‌ها را بگیرد.

نحوه واگیری وبای مرغ‌ها

پرندهای ناقل این باکتری را در مخاط دستگاه تنفس خود حمل می‌کنند و با بیماری‌زا شدن این باکتری که معمولا به خاطر استرس پرنده به وجود می‌آید می‌توانند ناقل بیماری شوند. پرنده‌های بیمار معمولا با ترشحات دهان، بینی و چشم خود این بیماری را به دیگران منتقل می‌کنند. این ترشحات وارد آب و دان شده و به سرعت یک گله مرغ را می‌تواند تحت تاثیر خود قرار دهد. نحوه ورود باکتری مورد نظر از طریق دستگاه تنفس و نیز مخاط گلو است. این بیماری توسط دستگاه گوارش وارد بدن نمی‌شود، زیرا شیرابه‌های موجود در دستگاه گوارش مرغ این باکتری را از بین می‌برند.

معمولا با ورود یک مرغ آلوده به درون گله، بیماری بروز و شیوع پیدا می‌کند. این مرغ در بیشتر موارد مرغی به ظاهر سالم است. بنابراین باید به دقت مرغ‌ها را تحت نظر داشت و علائم آنها را بررسی کرد تا به موقع جلوی این بیماری گرفته شود.

حرف آخر

در این مقاله سعی شد اطلاعاتی درباره بیماری و درمان وبای طیور ارائه شود. نکته مهم در این بیماری آن است که باید تا جایی که امکان دارد در پیشگیری از بروز این بیماری همت به خرج داد. اما اگر بیماری وبای مرغی به هر دلیلی در بین مرغ‌ها شایع شد، سرعت عمل بسیار مهم است. باید در اولین فرصت، اقدام به جداسازی مرغ‌های بیمار و از بین بردن آنها کرد. همچنین استفاده از آنتی‌بیوتیک در دوزهای مشخص و به مدت زمان کافی می‌تواند عامل درمان وبای طیور باشد.